Zo rond mijn 43e kreeg ik behoorlijk last van rusteloze benen. Ik zat toen ongeveer aan het begin van de overgang. In de loop van de tijd heb ik steeds meer de indruk gekregen dat RLS ook te maken zou kunnen hebben met iemands hormoonhuishouding. Vandaar dat ik hier de link leg tussen de overgang en onrustige benen.
Al eerder schreef ik over een andere fase in het leven van veel vrouwen, namelijk zwangerschap. Veel zwangere vrouwen krijgen zo rond het derde trimester te maken met rusteloze benen. Deze hebben mogelijk te maken met een tekort aan foliumzuur. In hoeverre dit tekort samenhangt met hormonale veranderingen weet ik niet.
Tijdens de overgang verandert er een heleboel in het lichaam van een vrouw. Dit is een proces van jaren. Bij lotgenoten heb ik al een paar gelezen dat er vrouwen zijn bij wie de RLS begon toen ze in de overgang kwamen. Zouden die twee zaken met elkaar te maken hebben?
In dit blog ga ik dieper in op de volgende vragen:
- Wat gebeurt er precies tijdens de overgang?
- Is er een verband tussen de overgang en rusteloze benen?
De overgang
Je kunt de overgang zien als een levensfase. Tijdens deze fase produceert het vrouwenlichaam geleidelijk minder van de geslachtshormonen oestrogeen en progesteron. De voorraad eicellen in de eierstokken neemt steeds verder af. De overgang is afgelopen als een vrouw minimaal een jaar geen menstruatie heeft gehad. Pas dan spreek je van de menopauze.
De afname van oestrogeen kan flinke gevolgen hebben. Vrouwen ontwikkelen tijdens de overgangsperiode vaak allerlei klachten. Een paar voorbeelden hiervan zijn: opvliegers, spier- en gewrichtspijn, slecht slapen, stemmingswisselingen, depressie, onregelmatig bloedverlies en osteoporose.
Overgangsklachten beginnen gemiddeld zo’n vijf jaar voor de laatste menstruatie en duren tot twee à drie jaar na de menopauze. Langer of korter komt ook voor. De overgang vindt plaats tussen het veertigste en zestigste levensjaar.
Rusteloze benen
Zoals ik hierboven als schreef: het komt vaker voor dat vrouwen tijdens de overgang last krijgen van rusteloze benen. Of er een duidelijk verband tussen de overgang en rusteloze benen is, vind ik een interessante vraag.
Hormonaal gezien is er een link tussen de verminderde aanmaak van oestrogeen en de aanmaak van andere hormonen. Oestrogeen bevordert de productie van endorfine en serotonine. Endorfine zorgt voor een grotere afgifte van dopamine. Ik ben geen arts, maar dit lijkt mij de moeite waard om verder te onderzoeken. Zorgt minder oestrogeen vanaf de overgang via minder endorfine voor minder dopamine, en zo voor RLS?
Bij mij persoonlijk begonnen de klachten van onrustige benen toen ik aan het begin van de overgang zat. Ik had daarvoor al milde symptomen van RLS. Het leek alsof er binnen vrij korte tijd een knop in mijn lichaam omging. Steeds vaker begonnen mijn benen me uit mijn slaap te houden. Binnen een paar maanden ging er geen nacht meer voorbij dat ik last had.
Mijn vermoeden is dat de overgang een ‘trigger’ is voor restless legs. Hiermee bedoel ik dat de persoon in kwestie al aanleg heeft om de aandoening te ontwikkelen. Het kan erfelijk zijn, zoals in de meeste gevallen van primaire RLS. Als er eenmaal sprake is geweest van zo’n trigger ontwikkelen de onrustige benen zich vaak tot een chronische en progressieve aandoening. Met andere woorden: het wordt steeds erger en je komt er niet meer vanaf.
Hormoontherapie
In Nederland krijgt slechts een klein percentage van vrouwen die in de overgang zit hormoontherapie. Dit percentage is gemiddeld veel lager dan in andere Europese landen. Nederlandse artsen zijn uiterst behoedzaam in het voorschrijven ervan.
Als er een verband is tussen de overgang en rusteloze benen dan zou hormoontherapie ook interessant kunnen zijn voor vrouwen die tijdens de overgang RLS ontwikkelen. De aanpak van verminderd oestrogeen zou meteen ook positief kunnen uitwerken op de klachten van onrustige benen.
Voor een hormoonbehandeling bestaan er tabletten en pleisters, maar ook crèmes en gels. Deze bevatten meestal een combinatie van oestrogeen en progesteron. Soms bevat een hormoonpreparaat alleen oestrogeen.
De keuze voor een bepaalde hormoontherapie of een specifieke dosering hangt af van de klachten. De ene vrouw is de andere niet. Het soort klachten en de mate waarin iemand hier last van heeft, kan sterk verschillen.
Er bestaat verschillende hormoonsuppletie, voor tijdens de overgang en voor na de menopauze. In Nederland wordt een hormoonbehandeling alleen voorgeschreven als een vrouw dagelijks (ernstig) last heeft van overgangsklachten. In andere Europese landen zijn artsen wat minder behoudend en schrijven een dergelijke therapie veel vaker voor.
Ashwaganda blokkeert de productie van oestrogeen, die zou ik dus niet nemen tijdens de overgang.
De link met rusteloze benen is vaak een tekort aan progesteron. Dat is het hormoon wat ook als eerste keldert.
Omdat ik zelf ook in de overgang zit en last heb van rls heb ik dit uitgezocht.
Ik gebruik nu oestrogel en veel klachten zijn al weg, behalve het slechte slapen en de rls. Daar krijg ik binnenkort nu ook progesteron voor.
Progesteron is gelinkt aan dopamine, wat dus de slaap bevorderd. Ook rls heeft met de dopamine huishouding te maken.
En, heb je het verder onderzocht? Kan ophoging van oestrogeen helpen? Ik gebruik een pleister oestrogeen. Merk dat het tijdens de overgang inderdaad erger is geworden. En al helemaal met het AD Sertraline. Vreselijk….
Zelf gebruik ik geen middelen om oestrogeen te verhogen. Wel ben ik op dit moment Ashwagandha aan het uitproberen. Dat Ayurvedische middel staat erom bekend dat het helpt om beter te slapen, maar ook tegen klachten in de overgang. Ik weet verder van een lotgenoot dat zij er baat bij heeft tegen de RLS. Bij mij helpt het voorlopig niet tegen de rusteloze benen en ik heb ’s nachts nog steeds erg veel last van opvliegers. Wel lijkt het erop dat ik dieper slaap als ik slaap. Dat is tenminste iets…
hallo Vaantje,
Werkt de oestrogeen pleister bij jou? Ik heb ook erfelijke RLS en ik herken jouw verhaal Sylvia, dat er ineens een soort knop om ging en het er ineens elke dag was. Elke avond dan, elke nacht. Ik heb rls maar dus ook de plmd die zo ernstig is dat ik er niet van kan inslapen. Ik slik Pramipexol (3 tabletten per dag). Ik heb nu een aantal weken last van mijn gewrichten en een vriendin van mij wees me op overgangsklachten. Ik gooi mijn droge mond, gewichtstoename en slecht slapen steeds op de RLS en de bijbehorende medicijnen maar nu ben ik op een ander spoor gezet. Morgenochtend heb ik toevallig een afspraak bij de huisarts en gewapend met deze informatie wil ik aandringen op hormoonsuppletie. Wie weet verlicht het de klachten zodat inslapen beter gaat.
Ik had reeds als kind “af en toe” restless legs, maar of dat toen in de jaren vijftig, zestig al een naam had of het fenomeen als dus reeds bestond weet ik niet.
Hoe dan ook ik heb mijn hele leven tot ongeveer mijn 68ste levensjaar gedacht dat het ts mijn 2 oren zat. Niet dus, ik kreeg bij een eerdere operatie van een anesthesiste te horen dat dit rusteloze benen-syndroom wel degelijk bestond en dat er medicatie voor bestond.
Bij de huisdokter heb ik toen een lijst met scores moeten opgeven van 0 tot 10, ik had quasi over de hele lijst een minimum aan 9-ens, en overwegend 10!
Bij een volgende ingreep stond duidelijk vermeld dat ik 3 sifrols (18mg) en 1 rivotril moest nemen elke avond op ongeveer hetzelfde uur.
Ik denk dat de anesthesist van die bewuste dag, helemaal NIET naar die lijst heeft gekeken! Zodra de epidurale werd ingebracht, leek het of hij een trigger inspoot! Gedurende de hele ingreep aan mijn “knie” werd gezegd: mevrouw u moet toch stilliggen hoor! Mijn benen konden NIET bewegen, maar mijn bovenlichaam nam de hele actie over. Voor mij was het de HEL ! De assisterende verpleegkundigen aan beide zijden van de operatietafel hebben mij begripvol gesteund. Later kwam de anesthesist nog even langs op recovery, en ik maar bezig met aan de spijlen van dat bed te rukken, mijn nek deed pijn van de inspanning. Hij gaf als antwoord:” ik denk dat het eerder restless mind is” ! Ik had die graag een klikker om zijn kop verkocht. Maar dat ging gelukkig voor hem niet. Zo, ik ben mijn ei kwijt! Blij dat ik dit verhaal even mocht neertokkelen.